Αυτό το θέμα που θα αναπτύξουμε εδώ ιδιαιτέρως αμφιλεγόμενο και έτσι μπορεί οποιοσδήποτε να μη δεχτεί πολλά από τα δεδομένα που αναφέρονται. Παρόλα αυτά, ευελπιστούμε να δείτε, χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς εμπάθεια τη λυκανθρωπία, αυτό το θρύλο που αφήνει τα ίχνη του από τη μια άκρη της γης ως την άλλη.
Η λυκανθρωπία είναι ένας πανάρχαιος θρύλος. Πρώτη φορά στην Ευρώπη αναφέρεται από τους αρχαίους Έλληνες. Στην αρχαία Ελληνική μυθολογία υπάρχει πράγματι μια περίπτωση που, όντως μιλάει για έναν λυκάνθρωπο, τον Λυκάωνα.
Ο Λυκάων
Ο Λυκάων, μυθικός βασιλιάς των αρχαίων Αρκάδων, διέπραξε το αμάρτημα να θυσιάσει στο Λυκαίο Όρος (το οποίο ήταν ιερό βουνό) ένα νήπιο στο Δία. Ο Θεός, βλέποντας την ανοσία πράξη, μεταμόρφωσε τον Λυκάωνα σε λύκο.
Στη Ρωμαϊκή μυθολογία πάλι μια λύκαινα έθρεψε με το γάλα της τα νήπια Ρωμύλο και Ρέμο που θα γινόταν ιδρυτές της Ρώμης. Εδώ βέβαια δεν έχουμε κάποια μεταμόρφωσή φυσικά αλλά η πρόσληψη γάλατος από τη λύκαινα είναι σύμβολο της δύναμης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το γάλα ίσως συμβόλιζε πως πέρασαν οι ιδιότητες του λύκου (επιθετικότητα, δύναμη, αφοβία) μέσα στους Ρωμαίους. Αλλά ας ξαναδούμε το θέμα της λυκανθρωπίας.
Όμως πέρα από το μύθο τι σημαίνει η λυκανθρωπία; Υπάρχει άραγε κάποιος συμβολισμός; Εδώ θα δώσω κάποιες ερμηνείες που πιθανόν να δίνουν μια ικανοποιητική απάντηση στο όλο θέμα.
Μια πρώτη προσέγγιση είναι πως ενδεχομένως οι πρωτόγονες κοινωνίες δεν έβλεπαν διαφοροποίηση μεταξύ ζώου και ανθρώπου. Ο άνθρωπος ίσως θεωρούσε τον εαυτό του “ζώο” και όχι κάτι ξεχωριστό. Αν έβλεπε έτσι τον κόσμο ίσως να θαύμασε κάποια στιγμή, ο πρωτόγονος άνθρωπος, τον λύκο και να είδε πως έχει κοινά μαζι του.
Ποια κοινά; Ιδού
1. Ο άνθρωπος σχημάτιζε φυλές. Ο λύκος αγέλες.
2. Ο άνθρωπος έχει αρχηγό. Ο λύκος το ίδιο.
3.Ο άνθρωπος είναι κοινωνικός. Ο λύκος το ίδιο.
Ίσως βλέποντας αυτά τα κοινά, οι άνθρωποί να είδαν ως “αδελφό είδος” τους λύκους. Και αν προσθέσουμε πως θεωρούσαν οι πρωτόγονοι τον εαυτό τους ζώο, τότε γιατί να μη μεταμορφώνονται και σε λύκο; Αυτή είναι η πρώτη ερμηνεία.
Η δεύτερη ερμηνεία είναι πως η λυκανθρωπία αναφερόταν αρχικά σε μια συμβολική ή μαγική πρακτική, πως δηλαδή κάποιο άτομο σε μια πρωτόγονη φυλή (ίσως ο μάγος γιατρός) έβαζε πάνω του ένα λυκοτόμαρο συμβολικά ώστε να μεταφέρει με τελετουργίες τη δύναμη του λύκου στη φυλή. Είναι γνωστό άλλωστε πως Ινδιάνικες φυλές στη Βόρειο Αμερική φόραγαν λυκοτόμαρα για να κυνηγήσουν βούβαλους.
Μια τρίτη ερμηνεία είναι ο θαυμασμός του εν λόγω ζώου.
Πολλοί θέλουμε, με διάφορους τρόπους, (ακόμη και σήμερα) να μοιάσουμε σε ένα ίνδαλμά μας. Φερ ειπείν, Θέλουμε να μοιάσουμε στην εμφανισιακά με έναν ή μια ποπ σταρ του κινηματογράφου ή της μουσικής βιομηχανίας. Θέλουμε να αποκτήσουμε το σώμα που έχει κάποιος bodybuilder που θαυμάζουμε και πάμε γυμναστήριο για να μεταμορφώσουμε το σώμα μας έτσι που να μοιάζει με του bodybuilder. Έτσι, ακόμη και σήμερα υπάρχει ένα είδος “λυκανθρωπίας” σε διαφορετικό όμως επίπεδο.
Ο άνθρωπος λοιπόν που θαύμαζε το λύκο ήθελε (μάλλον με μαγικό τρόπο ) να γίνει λύκος. Η σχέση πανσελήνου- λύκου ίσως προέκυψε επειδή και η σελήνη ασκούσε μια αρχαία γοητεία στον άνθρωπο. Ο λυκάνθρωπος πρέπει έτσι να δρούσε τις μέρες που το φεγγάρι ήταν ολόγιομο.
Η λυκανθρωπία ασχέτως λοιπόν αν ήταν προϊόν κάποιας τελετουργίας ή όχι, και ασχέτως αν υπήρχε κάποια “μεταμόρφωση” σίγουρα είχε πάντως υποδήλωνε έναν ανιμιστικό χαρακτήρα.
Τι είναι ο ανιμισμος όμως;
Ο ανιμισμός είναι η κοσμοθεωρία εκείνη που λέει πως όλα στη φύση είναι ζωντανά, πως όλα τα πλάσματα έχουν ψυχή. Από αυτή την ιδέα( πως όλα έχουν ψυχή), ονομάζεται ανιμισμός, αφού στα λατινικά anima είναι η ψυχή. Το ζώο λοιπόν πρέπει να έχει ψυχή και αυτό( εξ ου και το Αγγλικό animal που κανονικά μεταφράζεται ως “έμψυχο ον” και όχι ζώο).
Συνεπώς το ζώο-λύκος ήταν ουσιαστικά όμοιο με τον άνθρωπο αφού και αυτό το θεωρούσε, ο πρωτόγονος, πως έχει ψυχή.
Άρα αν μεταμορφωνόταν ο άνθρωπος σε λύκο, κατ’ αυτή την πεποίθηση, δεν έχανε τον εσώτερο εαυτό του, την Ψυχή του, αφού όλα έχουν ψυχή.
Ο λύκος όμως, με την εξέλιξη της κοινωνίας, έπαψε να θεωρείται ζώο που να θαυμάζεται και έγινε ζώο που προκαλεί καταστροφές στα χωριά όταν πεινούσε.
Αυτό ίσως έδωσε και το Σκανδιναβικό μύθο του λύκου Φενρίρ, του λύκου με το γιγάντιο ανάστημα που ακόμη και οι Θεοί έτρεμαν. Οι Θεοί τον έδεσαν τελικά με μαγικά δεσμά αλλά η Σκανδιναβική μυθολογία λέει πως αυτός ο λύκος θα λυθεί όταν έλθει το τέλος του κόσμου, το Ράγκναροκ.
Επίσης η εξέλιξη της κοινωνίας και ο φόβος για τους λύκους ίσως ήταν αιτία για το παραμύθι “Η κοκκινοσκουφίτσα και ο κακός λύκος“
Ο λύκος πλέον εδώ λέγεται “κακός” ενώ μέσα στο παραμύθι φαίνεται να έχει και έναν δόλιο χαρακτήρα. Το ζώο μεταμορφώνονται πλέον στη συνείδηση του κόσμου από κάτι που θέλει να γίνει κανείς ίδιο με αυτό (δηλαδή να μεταμορφωθεί σε λυκάνθρωπο) σε κάτι που να πρέπει να αντιμετωπισθεί.
Πάντως ενδιαφέρον έχει πως οι αρχαίοι Έλληνες πρέπει (σε αντίθεση με τους άλλους Ευρωπαίους λαούς) να θαύμαζαν υπέρμετρα το λύκο αφού το όνομά του εν λόγω ζώου είναι από τη ρίζα λυκ- που σημαίνει “φως”.
Εξού και οι λέξεις λύκειο (Ίδρυμα που δίνει φως, γνώση) λυκαυγές, Λυκαβηττός, λυκόφως. Ενδιαφέρον έχει ότι στα λατινικά η ρίζα αυτή έγινε το lux που σημαίνει πάλι φως.
Ο λύκος λοιπόν είναι κάτι κακό ή κάτι καλό;
Ο Λυκάων. Λυκ+Αεν .Άεν σημαίνει πνέω ,φυσώ άρα σημαίνει το Φως που αναπνέει και μεταφορικά τη Ζωντανή Γνώση. Άλλα γιατί γίνεται λυκάνθρωπος τότε ο Λυκάων; Διότι θυσιάζει τη γνώση του χάριν μίας ιεροπραξίας στο Θεό. Άρα δε πρέπει να θυσιάζουμε την γνώση για καμία απολύτως περίπτωση! Η ανθρώπινη γνώση έτσι “χάνεται” και άνθρωπος περνά στη πρότερη κατάσταση που δε γνώριζε τίποτα και γίνεται άνθρωπος-κτήνος. Έτσι η λυκανθρωπία του Λυκάωνα ίσως συμβολίζει τον πρωτόγονο που δεν είχε γνώσεις. Μας διδάσκει μάλλον ο μύθος πως αν δε διατηρήσουμε τη γνώση, θα μεταμορφωθούμε σε κάτι άγριο χωρίς ενδοιασμούς, χωρίς κατανόηση – τουλάχιστον οχι με τις έννοιες που έχουμε στο μυαλό μας ως ανθρώπινα όντα.
Η λυκανθρωπία, ασχέτως πόσο περίπλοκη και αν ακούγεται στο νου των ανθρώπων του 21ου αιώνος, δεν είναι (τουλάχιστον κατ εμέ) γραφική. Έχει μέσα της έναν παράξενο συμβολισμό και πολλές αλληγορίες. Οι μύθοι της είναι πάρα πολλοί και εδώ αναφέραμε μόνο τον πιο κοντινό μας (του Λυκάωνος ) ενώ άλλοι μύθοι που είπαμε μπήκαν για να δούμε το ον λύκος.
Έτσι μπορούμε άραγε να καταλήξουμε αν ο λύκος είναι κάτι καλό ή κακό; Ο γράφων πιστεύει πως ναι. Ο λύκος είναι ένα θαυμάσιο ζώο, όμως είναι η λυκανθρωπία που θεωρείται κατάρα. Ο άνθρωπος πρέπει να μένει (κατά τον γράφοντα) άνθρωπος, και να διατηρεί τις αρχές του. Είναι στο μέρος της ταυτότητάς μας το να είμαστε άνθρωποι και το να θέλουμε να γίνουμε κάτι που δεν είμαστε είναι σα να αρνούμαστε την ταυτότητά μας.
Ίσως γι αυτό στις κινηματογραφικές εκδοχές ο λυκάνθρωπος είναι κακός: Είναι κάποιος που έχει αρνηθεί την ταυτότητά του.
Εμείς θα κλείσουμε με την Αγγλική φράση που συμβουλεύει να είμαστε ο εαυτός μας:
“Be you”
Μάριος Π.
YouTube Channel: https://www.youtube.com/channel/UCD7ZgI8g48KNyeQSwd8CK7A
